स्वदेशी आँप नेपाली बजारमा आउने बेला भएको छ। तर सिजन अगावै र पछिसम्म पनि बजारमा रसायनको प्रयोग भएका आँपहरू पाइन्छ। यस्ता आँपले स्वास्थ्यमा हानी पुर्याउने विज्ञहरू बताउँछन्।
रसायनयुक्त आँप खानाले फुड पोइजनिङ, पेट दुख्ने, झाडापखाला लाग्ने, लामो समयपछि क्यान्सरसम्म हुने विभिन्न अध्ययनले औँल्याएको छ। यस्तो अवस्थामा रसायनमुक्त आँप पहिचान गर्नुपर्ने जानकारहरूले सुझाएका छन्।
खाद्य स्वच्छता विशेषज्ञ निर्भीक श्रेष्ठका अनुसार कृत्रिम तरिकाले पकाएको आँपमा ‘क्याल्सियम कार्बाइड’ नामक रसायन प्रयोग गरिएको हुन्छ। यसले स्वास्थ्यमा एकैपटक असर नदेखिए पनि ‘स्लो पोइजन’ को रूपमा काम गर्ने उनको भनाई छ। लामो समयसम्म ‘क्याल्सियम कार्बाइड’ खानाले क्यान्सर समेत गराउने उनको जिकिर छ।
आँप आफैमा भने पोषणको दृष्टिकोणले भरिपूर्ण हुन्छ। आँपमा भिटामिन सी, भिटामिन ए, भिटामिन ई, फोलेट, भिटामिन बी ६ का साथै कपर, म्याग्नेसियम जस्ता खनिज पाइन्छन्।
रसायन प्रयोग गरी पकाएका र प्राकृतिक रूपमा पाकेको आँपहरू रङ्ग, बास्ना, स्वादका आधारमा छुट्याउन सकिने उनी बताउँछन्। प्राकृतिक रूपले पाकेको आँप धेरै चम्किलो र हेर्दा लोभलाग्दो देखिन्छ। हल्का पहेँलो र हरियो रङ्गको आँप प्राकृतिक रूपले पाकेको हुन्छ।
रसायन प्रयोग भएको आँप बास्ना नहुने वा कम बास्ना हुन्छ। प्राकृतिक रूपमा पाकेको आँपबाट मिठो बास्ना आउँछ।
मधुमेह, थाइराइड तथा हर्मोन रोग विशेषज्ञ डा. दीपक मल्लले मधुमेह भएका बिरामीले धेरै आँप खाँदा ‘सुगरको लेबल’ बढ्ने भएकाले विचार गरेर खाना सुझाएका छन्।
नेपालमा स्वदेशी उत्पादनले नपुगेर आँप आयात गर्नुपर्ने अवस्था छ। भन्सार विभागको तथ्याङ्क अनुसार भारत, चीन, थाइल्यान्ड लगायत विभिन्न मुलुकबाट आँप आयात भइरहेको छ।
नेपालमा करिब ५० हजार हेक्टर क्षेत्रफल बढीमा आँप खेती गरिएको छ। यसबाट करिब ४० हजार हेक्टर क्षेत्रफलको आँपले उत्पादन दिएको छ। त्यसैले, आँप उत्पादनमा थप केही मात्रामा जोड दिएमा पनि आँप आयात गर्न नपर्ने अवस्था सक्छ।
श्रेष्ठका अनुसार कृत्रिम र प्राकृतिक रूपमा पाकेको आँप पहिचान गर्ने केही आधार:
- प्राकृतिक रूपले पाकेको आँपभन्दा रसायन प्रयोग गरिएको आँप धेरै चम्किलो र हेर्दा लोभलाग्दो देखिन्छन् । हल्का पहेँलो र हरियो रङ्गको आँप प्राकृतिक रूपले पाकेको हुन्छ । बढी गढा रङ्गको आँपमा कृत्रिम रूपमा अर्थात् केमिकल प्रयोग भएको हुन्छ ।
- प्राकृतिक रूपले पाकेको आँपमा धेरै धब्बाहरू हुँदैनन्, तर रसायनले पकाइएको आँपमा कालो र सेतो विभिन्न धब्बाहरू हुन सक्छ ।
- केमिकल प्रयोग भएको आँपको स्वाद पनि फरक हुन्छ । प्राकृतिक रूपमा पाकेको आँप स्वादिलो, रसिलो हुन्छ । तर कृत्रिम रूपले पाकेको आँप कम गुलियो र कम स्वादिष्ट हुन्छ ।
- रसायन प्रयोग भएको आँप बास्ना नहुने वा कम बास्ना हुन्छ । प्राकृतिक रूपमा पाकेको आँपबाट मिठो बास्ना आउँछ ।
- रसायन प्रयोग भएको आँप काट्दा गुदीको रङ्ग सामान्य आँपभन्दा फरक देखिन्छ । कतै बढी पाकेको अर्थात् पहेँलो कतै काँचै अर्थात् हरियो हुन्छ ।
त्यसैले विश्वासिलो ठाउँबाट आँप खरिद गर्न उनी सुझाउँछन् । बजारबाट खरिद गरी ल्याएको आँप करिब १५ मिनेट पानी भिजाएर खाँदा केही हदसम्म रसायन कम गर्न सकिने उनको भनाई छ ।
- आँप कति खाने ?
रसिलो, गुलियो मानेर आँप धेरै खाँदा कहिलेकाहीँ स्वास्थ्यमा समस्या पनि देखिन सक्छ । बालबालिका, वृद्धवृद्धा र पाचन शक्ति कमजोर भएका व्यक्तिले दैनिक एक–दुई चानादेखि एउटा आँप खाना जानकारहरू सुझाउँछन् । एकै पटक खाँदा समस्या हुन सक्ने भएकाले आफूले आँप खाँदा विचार गरेर खान खाद्य स्वच्छता विशेषज्ञ निर्भीक श्रेष्ठको सुझाव छ ।
मधुमेह, थाइराइड तथा हर्मोन रोग विशेषज्ञ डा.दीपक मल्लले मधुमेह भएका बिरामीले धेरै आँप खाँदा ‘सुगरको लेबल’ बढ्ने भएकाले विचार गरेर खाना सुझाएका छन् । ‘सुगर भएका बिरामीले आँप, मेवा उपभोग गरेमा सुगरको लेबल ह्वात्तै बढ्न सक्छ । यसले समस्या निम्तिन्छ,’ उनले भने, ‘त्यसैले सुगरका बिरामीले आँप खाँदा एक दुई–टुक्रा मात्र खानुपर्छ र खाइसकेपछि पनि केही समय बाहिर हिँडडुल गर्नुपर्छ । यसले क्यालोरी कम हुन्छ, सुगरको लेबल कन्ट्रोलमा रहन्छ ।’
