काठमाडौं । गर्मीमा विशेष गरी मधुमेह रोगीका लागि अत्यन्त लाभदायक फलमध्ये एक हो- जामुन । कालो जामुनलाई आयुर्वेदमा औषधीय गुणले भरिएको फल मानिन्छ । यो फल मधुमेह नियन्त्रणमा निकै प्रभावकारी मानिएको छ ।
विशेषज्ञहरूका अनुसार जामुनले रगतमा चिनीको मात्रा कम गर्न सहायता गर्छ । साथै, यसले पाचन प्रणाली सुधार्न, दाँत र आँखाको स्वास्थ्य कायम राख्न, अनुहारको छालामा चमक ल्याउन, मिर्गौलामा हुने पत्थरी रोक्न र कलेजोको कार्यक्षमता बढाउन सहयोग पुर्याउँछ ।जामुनमा प्रशस्त मात्रामा भिटामिन र फाइबर पाइन्छ, जुन शरीरका लागि आवश्यक तत्त्व हुन् । आचार्य बालकृष्णका अनुसार, मधुमेहका बिरामीले जामुनको फल, बीउ, पात र बोक्रासमेत विभिन्न तरिकाले सेवन गर्दा निकै फाइदा पुग्छ। यहाँ हामी जामुन प्रयोग गर्ने चार विधि बारे जानकारी प्रस्तुत गर्दैछौं:पहिलो विधि:जामुनको बीउलाई सुकाएर पिसेर धुलो बनाउनुहोस् । त्यसपछि एक भाग जामुनको बीउको धुलो, एक भाग सुकाइएको शुन्ठीको धुलो, दुई भाग गुडमार जडीबुटी मिसाउनुहोस् । तीनैलाई राम्रोसँग पिसेर पाउडर बनाएर छान्नुहोस् । यस पाउडरलाई एलोभेराको रसमा मिसाएर सेवन गर्नुहोस्, वा गोली बनाई दिनको तीनपटक सेवन गर्न सकिन्छ । यसले चिनीको मात्रा नियन्त्रण गर्न सहयोग गर्छ ।दोस्रो विधि:करिब १०० ग्राम जामुनको जरा सफा गरेर सानो टुक्रा गर्नुहोस् । यसमा थोरै पानी हालेर पिस्नुहोस् । यो मिश्रणमा २० ग्रामजति चिनी मिठाई (जस्तै गुड वा जडीबुटी चिनी) मिसाउनुहोस् । यो मिश्रण बिहान र बेलुका सेवन गर्नुहोस् । यसले मधुमेह नियन्त्रणमा फाइदा पुर्याउँछ ।तेस्रो विधि:२५० ग्राम पाकेको जामुन आधा लिटर उमालेको पानीमा राख्नुहोस् । केही समय उमालेपछि पानी चिसो भएपछि जामुनलाई राम्रोसँग पिसेर छान्नुहोस् । यस रसलाई दिनमा तीनपटक पिउनुहोस् । यसले शरीरमा चिनीको स्तर सन्तुलनमा राख्न मद्दत गर्छ ।चौथो विधि:जामुनको बोक्रा (छाला) सङ्कलन गरेर राम्रोसँग सुकाउनुहोस् । त्यसलाई खरानीमा परिणत गर्नुहोस् । यो खरानी ६५० मिलीग्रामदेखि २ ग्रामको मात्रामा दिनहुँ सेवन गर्नुहोस् । यसले मधुमेहको जोखिम कम गर्न तथा चिनी नियन्त्रणमा राख्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।
